گلچینی از مقدمه دکتر محمدحسين تقديسی
استاد تمام ارتقاء سلامت، رئيس انجمن علمي آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، عضو فرهنگستان علوم پزشکي ایران
اثری کاربردی برای مدیران، استادان، پژوهشگران و کارشناسان حوزۀ سلامت
تولید محتوای مؤثر نیازمند دقت، صحت، زیبایی و بیانِ روشن است. گذشتگان از نماد و شکل برای بیان پیام خود بهره می‌بردند تا تدوین و انتقال آن ساده‌تر و گویاتر باشد. بعدها شکل‌ها و نشانه‌ها بیشتر به قلم تبدیل شدند و با اینکه متن جایگاه خود را از دست نداد، طی تحولات تاریخی، استفاده از نماد، شکل، نشانه‌های بصری، جدول، نمودار و… هم پُرکاربرد شد. سرعت و حجم زیاد داده‌ها در قرن حاضر و انتقال آن‌ها یکی از دغدغه‌های اصلی نویسندگان، مربیان آموزش بهداشت و متخصصان علوم تربیتی است، برای اینکه متن‌های مختلف آموزشی بهتر دیده و خوانده شوند تا شاید مقدمه‌ای برای تغییر رفتار باشند. در این «انفجار اطلاعات»، متن‌ها باید به‌گونه‌ای تدوین و طراحی و ارائه شوند که در چند ثانیه یا چند دقیقۀ اول، بهتر دیده و به‌کار گرفته شوند و در یک کلام، نظر خواننده و بیننده را به طرف خود جلب کنند تا آنان بقیۀ مطالب را با دقت بیشتری مطالعه کنند. استفاده از نمادهای بصری مناسب در آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، بهتر می‌تواند نظر مخاطبان را به طرف محتوا جلب کند.
تولید محتوای آموزشی یکی از ارکان آموزش بهداشت است. این محتواها ممکن است برای خبر در رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌های جمعی تدوین شوند یا به‌صورت کتاب، کتابچه، پمفلت و سایر آثار چاپی درآیند یا ممکن است در فضای مجازی قرار گیرند. شبکه‌های اجتماعیِ عمومی و پیام‌رسان‌ها مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، روبیکا و… نیز پر از محتواهای آموزشی‌اند. همچنین شبکه‌های اجتماعیِ علمی مانند ریسرچ‌گیت، آکادمیا و لینکدین از این امر مستثنا نیستند و پر از محتواهای علمی‌اند. یکی دیگر از رسانه‌های آموزشی کلیپ‌های آموزشی است که حاوی متن، صدا، متن و صدا، دکلمه، تصویر و گفتار گوینده با زیرنویس، یا کاریکاتورند. نوعی دیگر از رسانه‌های آموزشیِ متن‌دار، ویدئو یا فیلم است که ممکن است متن آن به‌صورت زیرنویس یا به‌صورت اطلاع‌نگاشت (اینفوگرافیک) تنظیم شود.
رسانه‌های کاربردی برای ناشنوایان از قلم‌ها، نمادها، آیکون‌ها، شکلک‌های احساسی (اموتیکان‌ها) و سایر نمادهای تصویری و بصری استفاده می‌کنند تا محتوای علمی، خبری و آموزشی را بهتر به این گروه انتقال دهند. افراد کم‌سواد نیز نیازمندِ متون ساده، روان، سلیس و گویایند. اپلیکیشن‌ها برای گروه‌های باسواد و کم‌سواد یکی از پرکاربردترین و رایج‌ترین ابزارهای رسانۀ آموزشی است که امروزه محتوای آموزشی دارند.
استادان، پژوهشگران، دانشجویان، طلبه‌ها، آموزگاران و دانش‌آموزان و به‌طور کلی طالبان دانش بشری، همواره با انواع مختلف متن برای تدوین، ارائه و بازخورد آثار علمی خود سروکار دارند. این پدیده قبل از مدرسه آغاز و تا آخر عمر ادامه می‌یابد. پیش از دبستان و شروع باسوادشدن، ابتدا افراد با انواع ابزارهای مختلف آموزش مانند پوسترها، کارت‌ها و بازی‌های مختلف آموزشی، کتاب‌های گویا و تصویری، نقشه‌های آموزشی و… آشنا و پس از ورود به فضای جدید مدرسه، با کتاب و قلم و دفتر و سایر وسایل کمک‌آموزشی متنوع روبه‌رو می‌شوند تا به‌اصطلاح باسواد شوند.
مدیران و دست‌اندرکاران مختلف، از جمله مدیران حوزۀ سلامت در مراکز مختلف بهداشتی درمانی مانند مراکز بهداشتی، درمانگاه‌ها، بیمارستان‌‌ها و سایر مراکزی که در زمینۀ نوعی از ارائۀ خدمات بهداشتی، درمانی، توان‌بخشی و پیراپزشکی فعالیت می‌کنند، هر روز با انواع مستندات روبه‌رویند. ….
نوعی دیگر از وظایف مدیران، نوشتن گزارش‌ها، نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌ها و مقررات است. آنان در سطوح مختلف باید بتوانند ارائه‌های مختلف در قالب عمومی و تخصصی، گزارش به بالادستان و زیردستان، توجیه طرح‌های نو، تشکیل همایش‌ها، وبینارها، کارگاه‌ها، جلسات توجیهی و اطلاع‌رسانی را به‌شیوۀ مؤثر انجام دهند. یکی دیگر از نقش‌ها یا وظیفه‌های مدیران، گرفتن بازخورد به‌صورت پرسشنامۀ چاپی یا آنلاین و گزارش‌های مختلف در قالب جدول و نمودار یا اطلاع‌نگاشت (اینفوگرافیک) است. آخرین نقش مدیر، شنیدن و دیدن گزارش و ارائه به دیگران در قالب طرح‌های توجیهی، پروژه‌ها و عملکرد و… است. این ارائه‌ها ممکن است با متن، پاورپوینت یا سایر رسانه‌های آموزشی همراه باشد.
تمام گروه‌های نام‌برده از جمله متخصصان، کارشناسان، استادان، دانشجویان و سایر افراد باید بتوانند از امکانات مختلف برای انتقال پیام مؤثر استفاده کنند. در این اثر، گرافیک و ارتباط بصری برای کسب‌وکار و آموزش، سعی شده است با به‌کارگیری اصول عملی ارتباط بصری و گرافیک به‌صورت کاربردی، به این افراد کمک شود تا با استفادۀ عملی از قلم یا فونت‌های مناسب، رنگ، جدول و نمودار، شکل‌های گویا و مرتبط، پاورپوینت، اطلاع‌نگاشت (اینفوگرافیک) و نقشۀ ذهنی، محتوای به‌نگارش‌درآمده را بهتر و مؤثرتر نمایش دهند. بنابراین به همۀ مدیران، استادان و پژوهشگران حوزۀ آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، همچنین دانشجویان تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری)، بهره‌وری از این کتابِ کاملاً کاربردی توصیه می‌شود تا در تهیه و تدوین و ارائۀ هر نوع محتوا، اعم از گزارش و پایان‌نامه و انتقال پیام خود، مؤثرتر و کارآمدتر عمل کنند.
دیدگاهتان را بنویسید