الشامل فی الصناعه الطبیه (جلد17)

اكنون با اين متن تصحيح شده از دانشنامه الشامل، كه مشتمل بر متن كامل «كتاب ش» است، استخراج متن از طريق مقابله نسخه خطي بودليان (ن) دانشگاه آكسفورد و نسخه خطي كتابخانه احمديه حلب (ح) كه فعلاً در كتابخانه اسد دمشق نگهداري مي­شود، و در حقيقت كامل كننده نسخه خطي ظاهريه (ه) مي­باشد كه ما در تصحيح بخش­هاي اول اين جلد از آن استفاده كرديم، نظم و ترتيب يافت … (نگاه كنيد به مقدمه جلد شانزدهم). اما آن چه كه در اين جلد الشامل شگفت آور است، اينست كه ابن النفيس، خاتمه­اي در انتهاي «كتاب ش» نيآورده است، اين در حالي است كه در بقيه كتاب­ها، در انتهاي هر حرفي خاتمه گذاشته و در آن خاتمه، مجموعه­اي از مفردات را كه در ساير منابع يافته است، ولي خود مشاهده نكرده و يا تجربه نكرده است، مي آورد….و در آن جا بدين اكتفا مي­كرد كه در باره هر يك از مفردات به نقل قول دارو شناسان و پزشكان در اين مورد بسنده مي كرد. از سوي ديگر نمي­توان گمان كرد كه خاتمه «كتاب ش» از دو نسخه خطي مورد استفاده در مقابله و تصحيح متن افتاده است، چون كه شواهد متعددي وجود دارد كه نشان مي­دهد مؤلف يعني ابن النفيس خود در خصوص عدم نگارش خاتمه اشتباه كرده و يا غفلت ورزيده است.