کاتو در حال احتضار

اين نمايشنامه اثر «يوهان كريستف گوت شِد» است كه پيرو مكتب رواقيان بود. رواقيان جريان امور عالم را ضروری میدانند و جبری مذهب‌‌اند، در امور اخلاقی بيان ايشان از اين قرار است. انسان كه عالم صغير است و جسماً و روحاً پاره‌ای از عالم كبير میباشد ناچار بايد از قوانين طبيعت پيروی نمايد و چون در عالم كبير، طبيعت محكوم عقل كل است كه داخل وجود اوست، انسان هم بايد عقل را حاكم بر اعمال خود بداند، پس عمل نيك و فضيلت آن است كه با عقل سازگار باشد و بنابراين انسان بايد نفساً نيات را كه از حكم عقل منحرف میشوند از خود دور كند و سكون خاطر را رها ننموده و تأثّر به خود راه ندهد و اگر چنين كرد و نفس را مغلوب عقل نمود، فاعل مختار خواهد بود زيرا جز آن چه عقل حكم میكند آرزو نخواهد نمود، و هرچه آرزو كند، به آن خواهد رسيد، پس امور خارجی در آزادی و اختيار و خوشی و سعادت انسان تأثيری ندارد و حوشی امری درونی است، يعنی به خرسندی خاطر است و هر چه خود را از علائق بيشتر رهائی دهد وارسته‌تر خواهد بود و اهتمام در وارستگی و آزادی چنان برای انسان واجب است كه جهت استخلاص از قيود و ناملايمات اگر به خودكشی هم نياز باشد، باكی نيست. و از رواقيان كسانی كه رشته حيات خود را به اختيار قطع كرده‌اند، متعددند. انسان دارای خِرد میباشد و در خرد جهانی هم سهم دارد. وقتی انسان طوری زندگی كند كه طبيعت تعيين كرده و زندگيش بر اساس خرد باشد، در واقع كاملاً اخلاقی زندگی كرده است. رواقيان معتقدند كه همه انسان‌ها برابرند زيرا همه در خرد جهانی سهم دارند. از نظر «گوت شد» خداوند كامل‌ترين و دانای مطلق است و جهانی كه آفريده، بهترين میباشد.