در فصل تابستان، هوا گرم و خشک است؛ لذا بر بدن هم گرمی و خشکی غلبه می‌کند؛ به همین دلیل کسانی که گرمی و خشکی هوا آنها را آزار می‌دهد، برای حفظ تعادل باید بدن خود را به سمت خنکی و تری ببرند؛ مثلاً شنا کنند، به مناطق خنک بروند، خوراکی‌هایی مانند هندوانه، آب‌دوغ خیار، کاهو سکنجبین (کم شیرین) و یا خیار و سکنجبین و … مصرف کنند. همچنین مصرف عسل به همراه کمی لیمو ترش تازه و آب خنک به صورت ناشتا نیز بسیار مفید است. برخی از خوراکی‌ها گرم و خشک هستند و مصرف آنها در تابستان بر گرمی و خشکی بدن می‌افزاید و خون و صفرای سوخته تولید می‌کند. مثالی که می‌توان برای این مطلب زد، حرارت دیدن بیش از حد غذاست که موجب سوختن و سیاه شدن آن می‌شود. به عنوان مثال، مصرف بیش از حد ادویه‌جات گرم در تابستان چنین حالتی در بدن ایجاد می‌کند. این ادویه‌جات در غذاهایی مانند فست‌فودها بسیار فراوان هستند و بدن به ویژه کبد را بیش از حد گرم و خشک می‌کنند و می‌سوزانند و تشنگی زیاد ایجاد می‌کنند. برای جبران این تشنگی، به نوشیدن مایعات فراوان به ویژه نوشابه روی می‌آوریم که آن نیز ضررهای قابل توجهی برای معده و کبد و کل بدن دارد. در چنین شرایطی پوست نیز به دلیل سوختن ناشی از گرمی و خشکی، به سمت تیرگی می‌رود. مصرف تنقلات شور نیز در همۀ فصول به ویژه تابستان چنین اثری دارد. همچنین بستنی به دلیل وجود وانیل و ثعلب، هرچند در ابتدا خنکی موقت ایجاد می‌کند، اما در ادامه، گرمی زیادی بر بدن عارض می‌کند که موجب پدید آمدن مشکلات پیش‌گفته می‌شود. قاعدۀ کلی این است که هرگاه حرارت محیط زیاد شود، حرارت بدن به سمت سطح و ظاهر پوست می‌آید؛ در فصل تابستان نیز به همین دلیل، حرارت و خون، بیشتر به سطح پوست می‌آید و چون خون و حرارت در عمق بدن کمتر هست، اعضای داخلی بدن، از جمله معده، حرارت کمتری دارند و به همین دلیل، هضم ضعیف می‌شود؛ لذا نباید غذاهای سنگین و گوشتی مانند آبگوشت، کله پاچه، گوشت گاو، بادنجان، خرما،تخم مرغ، حلیم، کباب و … زیاد مصرف کرد. همچنین نباید غذای زیاد و پرحجم مصرف کرد، بلکه بیشتر باید غذاهای لطیف و آبکی مصرف شود.
گفته شد در هنگامی که محیط گرم است، حرارت بدن به سمت بیرون و ظاهر پوست می‌آید. در هنگام ظهر نیز به دلیل غلبۀ حرارت، همین اتفاق برای بدن می‌افتد. حال فرض کنید در ظهر تابستان به سر می‌بریم؛ هم گرمای تابستان غلبه کرده و هم ظهر هنگام است؛ در چنین حالتی گرمای محیط در اوج به سر می‌برد و به همین دلیل، گرما به شدت در سطح بدن ظاهر شده و عمق بدن دارای حرارت کمی است؛ پس دستگاه گوارش در اوج ضعف قرار دارد؛ لذا خوردن غذای زیاد و پرحجم و غذاهای سنگین در ظهر تابستان بسیار مضرّ و خطرناک است. کسانی که ضعف معده دارند توصیه می‌شود، در تابستان وعده غذایی ناهار را ترک کنند و به جای آن، کاهو سکنجبین و میوه‌جات بویژه سیب میل کنند. به حالت فوق، اضافه کنید که در ظهر تابستان از بیرون منزل آمده‌اید و ظاهر بدن در اوج گرمی است؛ در چنین حالتی قطعاً معده در اوج ضعف است؛ پس در چنین حالتی تا مدتی نباید آب و غذا خورد تا کمی بدن خنک شود و حرارت به عمق بدن بازگردد. اگر در اوج گرمی بدن به سراغ آب و غذا برویم به مرور دستگاه گوارش ضعیف خواهد شد. در این فصل بهتر است غذا در ساعات معتدل‌تر مثل صبح و شب میل شود. در تابستان به دلیل غلبۀ گرمی و خشکی، کهیر و خارش و … بیشتر است. لذا باید میوه‌های سرد و تر مثل هندوانه و خیار بیشتر استفاده کرد تا بدن متعادل شود. همچنین بهتر است داخل غذاها آلو، رب انار، آبغوره و آبلیمو استفاده شود. در تابستان، بدن بیشتر عرق می‌کند و خون از بینی بیشتر جاری می‌شود و ادرار کمتر می‌شود. یکی از دلایل خون دماغ شدن، خشکی بینی است؛ لذا بهتر است در تابستان دائماً استنشاق آب صورت گیرد و داخل بینی روغن‌های خنک مانند روغن بنفشه و روغن کدو چکانده شود. حرکت، گرمی آفرین است و تابستان نیز گرم است. گرمی بیش از حدّ، موجب می‌شود حرارت بدن به مرور تخلیه و بدن خشک شود؛ به همین دلیل، تحرک زیاد در تابستان به ویژه در طول روز و در ظهرها بسیار مضر و موجب خشکی و تحلیل رفتن قوای بدن می‌شود؛ لذا باید تحرک به حداقل برسد و یا به ساعات خنک‌تر منتقل شود و مناسب فصل باشد؛ بنابراین ورزش در تابستان باید ورزش سبک و خنک مثل شنا و کوهنوردی سبک و پیاده‌روی آهسته باشد. ورزش‌های سنگین مثل فوتبال و رزمی که موجب تعریق زیاد و گرما و خشکی زیاد برای بدن است، مضرّ و خطرناک می‌باشد.
قلب یکی از مهمترین یا به عبارت دقیق‌تر مهمترین عضو بدن است. مزاج قلب، گرم است. همچنین مزاج تابستان نیز گرم است و موجب گرمی بیشتر برای قلب می‌شود و این می تواند باعث ضرر بر بدن شود؛ به همین دلیل قلب باید خنک شود. بهترین راه خنک شدن قلب، تنفس است، اما در تابستان هوا گرم است و تنفس عمیق، فائدۀ آنچنان برای قلب ندارد. بنابراین بهتر است تنفس عمیق در ساعات خنک شبانه روز انجام شود؛ به ویژه در بین‌الطلوعین. در این ساعات، باید انسان چند دقیقه‌ای به طور عمیق تنفس کند و از راه بینی نفس بکشد و اندکی نفس را حبس کند و سپس از همان راه بینی بازدم صورت گیرد. در تنفس عمیق، شکم نیز باید پر از هوا و سپس تخلیه شود. در فصول گرم به ویژه تابستان باید از استعمال عطرهای گرم پرهیز کرد؛ زیرا موجب ایجاد آلرژی برای بدن می‌شود. به دلیل این که در تابستان، میل حرارت به ظاهر بدن است، بدن زیاد عرق می‌کند و فضولات بدن به سطح پوست می‌آید و به وسیلۀ عرق ریختن به خارج بدن منتقل می‌شود. اگر جلوی عرق را به وسیلۀ کولر و … بگیریم، فضولات دفع نمی‌شوند؛ بنابراین مناسب است ساعاتی از روز، انسان در معرض کولر نباشد تا بدن فرصت عرق کردن و دفع سموم را داشته باشد. ضرر دیگر کولر این است که انسان در بسیاری از اوقات، از مکان گرم منتقل به باد کولر می‌شود. در اثر گرما، رگ‌ها منبسط می‌شوند و خون و اخلاط، هرچه بیشتر به درون آنها راه می‌یابد. سپس در اثر قرار گرفتن در معرض باد کولر، این اخلاط منقبض و سرد و رگ‌ها نیز بسته می‌شوند و این موجب گرفتگی رگ‌ها و اعضای بدن می‌شود که بسیار مضر و خطرناک است؛ به ویژه اگر در اثر این انفعالات، رگ‌های قلب بگیرد، احتمال بروز سکتۀ قلبی وجود دارد. در صورت بروز چنین مشکلی باید موضع گرفتگی را کمی با روغن زیتون چرب کرد و مالش داد و کمی با انجام نرمش، گرفتگی را برطرف کرد. از انجام مطالعه در اوج شدت گرما بپرهیزید و مطالعه را در زمان‌ها یا مکان‌های خنک انجام دهید؛ زیرا مطالعه در ساعات و مکان‌های گرم، آسیب جدی به مغز وارد می‌کند.
گام‌هایی کوتاه برای حفظ سلامتی
۱۶
تیر
