قرآن به خط رضا عباسی

اثر پیش‌رو در برگیرندۀ نگارش سوره‌های «یس»، «فتح»، «واقعه»، «مُلک»، «النباء» و «جمعه» از قرآن کریم به خامۀ «علی‌رضا عباسی» هنرمند پرآوازۀ عصر صفوی، خوشنویس شاهی و کتابدار خاصۀ سلطنتی است که تاریخ کتابت خویش را سال 1020 ه.ق (1611 میلادی) ذکر کرده است. این نسخۀ نفیس که در «کتابخانۀ دولتی برلین» به شمارۀ Hs. or. 2493 در بخش «نسخه‌های خطی غیر اروپایی- نسخه‌های خطی اسلامی» نگهداری می‌شود، به خطّ «نستعلیق» تحریر یافته و حاصل خلاقیت ایرانیان در هنر خوشنویسی است. این نسخه شامل 27 برگ (54 صفحه) است که هم در صفحۀ ظَهر (پشت‌نسخه/ برگۀ نخستین از نسخه) و هم در صفحۀ آخر، ارقام مذکور نوشته شده. در صفحۀ پشت‌نسخه، مجموعاً اثر سه مُهر دیده می‌شود که تنها مهر شاه عباس صفوی به نقش «بندۀ شاه ولایت عباس» (با تاریخ 1012)، خوانا است، و دو مهر دیگر قابل خوانش نیست؛ همچنین با دقت بیشتر می‌توان مسیر و اثر کلمات و حروفی را دید که ظاهراً حذف شده‌اند. این نسخه با سورۀ «یس» آغاز می‌شود و دو صفحۀ ابتدای آن مُذَّهَب است. با دقت در کتیبه‌ای که «بسم‌الله الرحمن الرحیم» در آن تحریر شده، می‌توان تغییراتی را در جدول‌کشی مشاهده کرد. بر خلاف بقیۀ سوره‌ها، نام «یس» در ابتدای آن ذکر نشده است. همۀ آیات با مرکب مشکی و حرکت‌گذاری‌ها با مرکب قرمز کتابت شده‌اند. به غیر از سورۀ «یس»، نام سوره، محل نزول و تعداد آیات آن پیش از شروع هر سوره آمده است که در سوره‌های فتح، مُلک و جمعه با مرکب لاجوردی (اعراب‌گذاری با قرمز/ شنگرف) و در سوره‌های واقعه و النباء با شنگرف (اعراب‌گذاری با لاجوردی) کتابت شده است. همۀ رکابه‌ها (اولین کلمه از نخستین سطر صفحۀ سمت چپ که در پاورقی صفحۀ سمت راست آمده) بسیار ریزتر از قلم مورد استفاده، و در زیر و وسط آخرین سطر صفحۀ سمت راست نگاشته شده است. طرح‌های گیاهی که بین قاب صفحه و قاب متن ترسیم شده، در هر دو صفحۀ روبروی هم یکسان است؛ اما در مجموع برای هر دو صفحه از چند طرح مختلف استفاده شده که در کل اثر تکرار می‌شود. در صفحۀ پیش از آخرین صفحه، پس از آیۀ انتهایی سورۀ جمعه، تاریخ و رقم کاتب «کتبه علی‌رِضا عباسی فی شهور سنه عشرین و الف» مشاهده می‌شود.